Đột quỵ vẫn là một quá trình bệnh lý diễn biến từ trước đó trên nền các bệnh lý như béo phì, đái tháo đường và các bệnh lý khác... Nhưng trong trường hợp thời tiết chuyển mùa, áp lực công việc, áp lực tâm lý lớn sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho đột quỵ xảy ra.
Đột quỵ hay còn gọi là tai biến mạch máu não là tình trạng các mạch máu trong não bị gián đoạn, thu hẹp hoặc tắc nghẽn, dẫn đến thiếu máu cục bộ vùng nhu mô não cung cấp mạch máu. Khi thiếu máu, nhu mô não bị thiếu oxy và chất dinh dưỡng, dẫn đến hoại tử.
Có hai dạng đột quỵ: Xuất huyết não do vỡ mạch máu não và thiếu máu não do hẹp mạch máu não (đột quỵ nhồi máu)
Cả hai loại đột quỵ đều nguy hiểm vì chúng gây tổn thương mô não và tử vong. Tuy nhiên, đột quỵ do mạch máu não bị vỡ thường nghiêm trọng hơn. Vì ngoài vỡ mạch máu làm rối loạn cung cấp máu cho nhu mô não do chúng chi phối, vỡ mạch máu não còn có thể gây tổn thương thứ phát do máu bị tràn và chèn ép dẫn đến tổn thương quanh nhu mô não.
Đột quỵ do thiếu máu cục bộ thường gặp hơn, chiếm khoảng 80-85%, còn lại là đột quỵ xuất huyết. Tuy nhiên, ở Việt Nam, tỷ lệ đột quỵ xuất huyết có xu hướng cao hơn thế giới (khoảng 30%) do kiểm soát huyết áp kém.
Tỷ lệ đột quỵ có xu hướng gia tăng khi chuyển mùa. Khi thời tiết chuyển từ nóng sang lạnh, cơ thể dễ bị co mạch. Điều này làm cho các nhóm nguy cơ cao dễ bị đột quỵ hơn.
Bệnh viện tuyến trung ương ghi nhận trung bình khoảng 3.000 ca đột quỵ mỗi năm, khi thời tiết chuyển mùa sang thu đông. Tỷ lệ bệnh nhân nhập viện vì đột quỵ đang có xu hướng tăng hơn bình thường.
Các nhóm nguy cơ cao bị đột quỵ theo mùa bao gồm: Bệnh nhân tăng huyết áp; người bị vỡ mạch và hẹp mạch máu; người cao tuổi mắc các bệnh tiềm ẩn như tiểu đường, mỡ máu ...; những người này có bất thường hoặc dị dạng mạch máu não.
Các yếu tố nguy cơ này có xu hướng hiện hữu trong một khoảng thời gian, khi gặp điều kiện thuận lợi như chuyển mùa thì nhóm nguy cơ cao dễ bị đột quỵ.
Một lối sống không khoa học thường ảnh hưởng đến mọi tình trạng sức khỏe, trong đó có bệnh tai biến mạch máu não. Hiện nay, đột quỵ đang có xu hướng gia tăng do ảnh hưởng của môi trường sống và các thói quen xấu như lối sống ít vận động, suy dinh dưỡng quá mức từ đó làm tăng nguy cơ mắc các bệnh rối loạn chuyển hóa. Ngoài ra, tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường, cao huyết áp và béo phì cũng làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Những thay đổi trong thói quen và lối sống, cũng như sự gia tăng các bệnh như tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu và béo phì, có thể dẫn đến đột quỵ trẻ hơn.
Tai biến mạch máu não có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Tại Bệnh viện Trung ương Quân khu 108, bệnh nhân nhỏ tuổi nhất từng được ghi nhận là một bệnh nhi 8 tuổi (đột quỵ xuất huyết não) và một bệnh nhi 11 tuổi (đột quỵ thiếu máu não).
Khoảng 8-10% bệnh nhân dưới 45 tuổi nhập viện vì đột quỵ xuất huyết tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Trong số đó, hơn 50% bệnh nhân bị đột quỵ xuất huyết do bất thường mạch máu não.
Dấu hiệu đột quỵ
Dấu hiệu nhận biết bệnh tai biến mạch máu não giúp chúng ta phát hiện bệnh sớm để tranh thủ thời cơ đưa người bệnh đến bệnh viện cấp cứu kịp thời. Dấu hiệu nhận biết của đột quỵ là nhanh (nhanh).
F (Face) là dấu hiệu của liệt mặt, một bên mặt của bệnh nhân có thể bị chùng xuống và miệng có thể bị biến dạng.
A (Arm) là một dấu hiệu của bàn tay, và bệnh nhân có thể bị yếu hoặc liệt một tay và không thể cầm nắm đồ vật.
S (Nói) là khả năng ngôn ngữ, bệnh nhân không nói được bình thường, nói lắp, nói lắp.
T (time) là thời gian. Khi phát hiện các dấu hiệu đột quỵ, cần nhanh chóng sử dụng “thời điểm vàng” để đưa người bệnh đến bệnh viện cấp cứu kịp thời.
Ngoài ra, các dấu hiệu sau bao gồm:
B (Thăng bằng) là giữ thăng bằng Người bệnh đột quỵ có thể bị mất thăng bằng, chóng mặt, mất khả năng phối hợp các động tác khi vận động.
E (mắt) là một vấn đề về thị lực, và bệnh nhân đột quỵ có thể có dấu hiệu mờ mắt và mất thị lực ở bên trái hoặc bên phải.
Phân biệt các triệu chứng đột quỵ với các bệnh thông thường
Các triệu chứng của đột quỵ thường bị nhầm lẫn với các bệnh khác. Tuy nhiên, mọi người cần đặc biệt chú ý đến các dấu hiệu mất thăng bằng, chóng mặt bất thường, đứng không vững, khó phối hợp chân tay vì dễ nhầm với hội chứng tiền đình.
Ngoài ra, dấu hiệu đau đầu dữ dội bất thường cũng là một dấu hiệu cần lưu ý, vì tình trạng này thường gặp ở người trẻ tuổi nhưng có thể dễ bị bỏ qua. Nhiều bạn trẻ chủ quan cho rằng mình bị đau đầu vì 1-2 ly rượu, thay đổi thời tiết, cà phê nên không đến bệnh viện. Điều này có thể dẫn đến đột tử hoặc hôn mê sâu.
Do đó, nếu đồng thời xuất hiện các dấu hiệu trên, liệt mặt, yếu chân tay, mờ mắt thì bạn cần đến bệnh viện để khám.
Những bệnh nhân khác nhau sẽ có thời gian chính khác nhau. Tuy nhiên, thời gian chính được khuyến nghị cho mọi người thường là 3-3,5 giờ. Bệnh nhân cần đến bệnh viện trước khung giờ này để dùng thuốc tái tạo não bộ.
Sau giờ vàng, nhu mô não bị tổn thương, hoại tử không thể điều trị. Vì vậy, mọi người nên đến bệnh viện ngay khi nhận thấy các dấu hiệu của đột quỵ.
Tai biến mạch máu não có thể xảy ra bất cứ lúc nào, ngay cả khi chúng ta đang ngủ. Đột quỵ do thiếu máu cục bộ là một loại đột quỵ thường gặp khi ngủ vì huyết áp có xu hướng thấp hơn khi thức và cung lượng tim cũng thấp hơn. Trong tình trạng hẹp và vỡ mạch vành, huyết áp thấp và cung lượng tim thấp có thể dẫn đến thiếu máu não và dẫn đến đột quỵ.
Khoảng 80% bệnh nhân đột quỵ có thể vẫn tỉnh táo và nhận biết các dấu hiệu của đột quỵ, và 20% có thể rơi vào tình trạng bất tỉnh và hôn mê.
Vì vậy, khi phát hiện dấu hiệu đột quỵ, người bệnh có thể thông báo kịp thời cho những người xung quanh và nằm nghỉ ngơi ở nơi thoáng khí để giảm té ngã, va chạm với các vật dụng xung quanh.
Cách tốt nhất để phòng ngừa đột quỵ là đi khám định kỳ và điều trị sớm, đồng thời kiểm soát chặt chẽ các yếu tố nguy cơ đột quỵ.
