Rạng sáng 1/4, người dân phát hiện thi thể một nam sinh tại một chung cư ở quận Hà Đông (Hà Nội). Nạn nhân là nam sinh cấp 3 tên L.N.N.M. (16 tuổi), trường THPT chuyên A.
Từ các sự việc đáng tiếc này, vấn đề giáo dục giới tính, kỹ năng sống, dạy cách đối mặt với cạm bẫy cho học sinh lại được dư luận xã hội đặt ra. Nhiều ý kiến cho rằng, nếu chúng ta giáo dục giới tính, kỹ năng sống từ sớm, trực diện và hiệu quả sẽ giúp các em có kỹ năng để bảo vệ mình, tránh được những tình huống đáng tiếc có thể xảy ra.
Trước những ý kiến trái chiều này, chúng tôi đã liên hệ với TS. Vũ Việt Anh, chuyên gia tâm lý giáo dục, Giám đốc Học viện Thành Công và Tiến sĩ Vũ Thu Hương (giảng viên khoa Giáo dục Tiểu học, ĐH Sư phạm Hà Nội) để phân tích kĩ hơn về vấn đề này.
Ai cũng là nạn nhân, đừng nên chê trách hay chia sẻ thư tuyệt mệnh của cậu bé nữa!
Theo đánh giá của TS. Vũ Việt Anh, đây là một câu chuyện đáng buồn và cũng là lời cảnh tình cho không chỉ là các bậc phụ huynh mà các trường học.
"Hiện nay các bạn trẻ đang chịu rất nhiều áp lực từ phía học hành, áp lực từ sự kì vọng của gia đình, áp lực từ những vấn đề của xã hội, cuộc sống. Vì thế gây nên những ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của các bạn trong độ tuổi thanh thiếu niên.
Chúng ta vẫn đang quá tập trung việc chỉ nhồi nhét những kiến thức cho các bạn trẻ mà quên đi mất giáo dục cho các bạn về nhân cách, giáo dục về tinh thần và kỹ năng sống, thái độ sống. Khi gặp khó khăn, áp lực trong cuốc sống thay vì tìm cách giải quyết thì các bạn sẽ khá bế tắc dẫn đến những hành động tiêu cực, kể cả suy nghĩ đến việc tước đoạt đi sinh mạng của mình. Do vậy chúng ta cần phải nhìn lại để đưa ra một giải pháp tổng thể về việc phát triển toàn diện cho thanh thiếu niên hiện nay".
Rất nhiều ý kiến trái chiều đã nổ ra xung quanh vụ việc. Đứng trước quan điểm này TS Việt Anh cho rằng với tình huống hiện tại thì việc nổ ra nhiều ý kiến trái chiều là không hay.
"Chúng ta có chê trách cũng không giải quyết được vấn đề gì. Bởi chúng ta nên cảm thấy may mắn vì còn được sống và tồn tại, mỗi người cần phải cùng nhau rút ra bài học và tìm được giải pháp để các bạn trẻ ở Việt Nam không rơi vào thảm cảnh như vậy nữa. Đồng thời tránh các trường hợp chia sẻ video và bức thư tuyệt mệnh của cậu bé một cách rộng rãi trên các trang MXH, bởi đó là quyền riêng tư của người khác và không nên xâm hại hay hay động chạm gì đến vấn đề nhạy cảm đó cả".
Dấu hiệu cảnh báo học sinh đang muốn tự tử
Theo TS Vũ Việt Anh, trước đây, vấn đề tự tử được xem như một vấn đề xã hội, ít được mọi người chú ý, nhưng mức độ nghiêm trọng của nó đã cướp đi sinh mạng của con người. Tuy nhiên, tự tử là vấn đề hoàn toàn có thể ngăn ngừa và ngăn chặn được. Việc ngăn ngừa tự tử cần bắt đầu từ khâu phát hiện sớm những dấu hiệu của người có ý định tự tử để kịp thời tư vấn, ngăn chặn và cứu giúp.
"- Một là chúng ta cần phải quan sát hành vi, thói quen sinh hoạt hàng ngày có hành động gì bất thường không. Ví dụ như các bạn thay đổi thói quen đột ngột, ngại ngần trong giao tiếp hay có những biểu hiện bất ổn về mặt tâm lý, hay buồn bực vô cớ.
- Cha mẹ cũng cần lưu ý thêm về những góc riêng tư của các con, điển hình như trên MXH, khi thấy con có những tin nhắn trao đổi với bạn bè mà hay nhắc đến những chuyện tiêu cực hay không vui thì nên xem xét và quan tâm con nhiều hơn. Đó là những mức độ cảnh báo hết sức nguy hiểm mà các bậc phụ huynh cần phải lưu tâm".
Cùng nói về vấn đề này, Tiến sĩ Vũ Thu Hương (giảng viên khoa Giáo dục Tiểu học, ĐH Sư phạm Hà Nội) cho rằng khi tâm lý của con bất ổn, không kiểm soát được thường hay có những biểu hiện rõ rệt ở bên ngoài:
"- Các bạn sẽ có những biểu hiện đột ngột vui buồn bất ngờ, khó kiểm soát được hành vi và cảm xúc của mình. Bên cạnh đó, có những bạn còn mất ngủ triền miên, ốm liên tục.
- Yếu tố gia đình cũng là then chốt khi sợi dây liên kết giữa các thành viên không được bền chặt, không tìm được tiếng nói chung dẫn đến cha mẹ không quan tâm và để ý con mình. Nhiều gia đình mà bố mẹ phải đọc lén nhật kí của con mới biết con đang suy nghĩ gì hay mong muốn dự định như thế nào, đến lúc sự việc lỡ dở ra thì mới dẫn đến những sự việc đau lòng như vậy".
Phải làm gì khi biết con có ý định tự tử?
Hiện nay vấn đề tư vấn tâm lý học đường đã là bắt buộc và là việc cần thiết trong môi trường giáo dục hiện nay. Nhưng nhà trường cũng không thể đảm trách được 100% về tâm lý của học sinh, do vậy đối với các bậc phụ huynh, cha mẹ cần có sự chủ động trong việc kiểm tra, giám sát về tâm lý của con.
Theo TS Vũ Việt Anh, cần dành nhiều thời gian cho con, chia sẻ và tâm sự với con nhiều hơn: "Đối với tôi, ngoài việc làm bạn cùng con chúng ta cần phải làm bạn với bạn của con, bởi có những điều chưa chắc mà con đã tâm sự với bố mẹ vì khác biệt về khoảng cách thế hệ cũng như quan điểm, thái độ sống. Nên nhiều khi nếu các bậc cha mẹ làm bạn với con mình, luôn gần gũi, thấu hiểu thì chắc chắn các con sẽ dễ mở lòng với mình nhiều mình. Từ đó mà chúng ta sẽ tìm được một góc nhìn mới để hiểu hơn về con của mình.
Thứ hai, các bậc phụ huynh cần xác định một điều, nhà trường chủ yếu trang bị cho các con về kiến thức, còn yếu tố về kĩ năng sống và thái độ sống thì phụ thuộc rất nhiều vào gia đình và môi trường. Đặc biệt yếu tố gia đình là cực kì quan trọng, người xưa từng dạy rồi: “Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài” rau nào sâu nấy để nhắc nhở chúng ta rằng bố mẹ chính là người thầy đầu tiên trong đời của mỗi bạn trẻ. Và các bậc cha mẹ phải là người chịu trách nhiệm 100% về tương lai con của mình, không nên quá ỷ lại hay trông chờ vào phía nhà trường".
Và cuối cùng là cần có sự liên lạc, kết nối với thầy cô chủ nhiệm để chúng ta có thể theo dõi và nắm bắt được tâm lý của con em mình. Bình thường chúng ta hay được nghe những câu cửa miệng của các bạn trẻ có hành vi phạm tội là "Cháu ở nhà ngoan lắm" nhưng thực chất ra ngoài các cháu mới bộc lộ ra bản chất nghịch ngợm, phá phách của mình. Đó là do các bậc phụ huynh chưa có được góc nhìn đầy đủ về con em mình mà chỉ nhìn về một phía. Do vậy, mỗi gia đình cần nhìn vào góc nhìn của thầy cô, góc nhìn của bạn bè, xã hội bằng cách chúng ta liên kết, kết nối các sợi dây với những nhóm đối tượng đó để thấu hiểu hơn với con của mình".
Bên cạnh đó, việc xây dựng bộ quy tắc ứng xử cũng là điều cần thiết trong mỗi gia đình. Theo Tiến sĩ Vũ Thu Hương, việc này là vô cùng cần thiết bởi sẽ giúp hai bên tôn trọng nhau và giảm đi áp lực tối thiểu trong mối quan hệ giữa các thành viên. "Bộ quy tắc này khi được sử dụng thành thạo thì mọi người sẽ nhận thức được hành động nào nên làm và không nên làm. Ví dụ như bố mẹ không được phép xâm hại quyền riêng tư của con bằng cách đọc trộm nhật ký hay lén đọc tin nhắn trên điện thoại của con, ngược lại con cũng được chơi với bạn này nhưng không được phép làm hành động gì quá trớn. Lúc đó đứa trẻ sẽ nhận ra tình yêu thương của cha mẹ là nhiều như thế nào.
Trong trường hợp con trầm cảm và không kết nối được thì cha mẹ cần phải có hành động liên kết với bạn bè của con (những người mà con thực sự tin tưởng) để hỏi dò về những điều mà con còn giấu bố mẹ. Mạnh mẽ hơn và hiệu quả nhất chính là dừng hết các công việc và hoạt động của đứa trẻ lại để đưa con đi nghỉ mát, du lịch. Việc nghỉ ngơi hoàn toàn sẽ có tác dụng giảm sốc rất nhanh. Thay đổi môi trường sống, giải tỏa ức chế là cách nhanh nhất để con được thả lỏng và không còn ý định tiêu cực nữa. Từ đó, cha mẹ hãy ngồi xuống và tâm sự cùng con, lúc đó con sẽ nói ra những điều thầm kín. Biện pháp đó sẽ có giá trị hơn là khuyên nhủ thông thường".
